afb.
Vughterstraat 131-129
Gemeentelijk monument
Vughterstraat 129-131
Context(Bouw)historie:Het pand Vughterstraat 133-135-137 dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw (ca. 1875). In de eerste helft van de 19de eeuw was het perceel oorspronkelijk samengevoegd met dat van het rechter buurpand, Vughterstraat 133-135-137. Op de grond waar nu nummer 129-131 staat, stond tot ca. 1800 het opgaande werk van de Vughterbinnenpoort met aangrenzende stadsmuur. In de tweede helft van de 19de eeuw is de kavel opgesplitst en is de huidige bebouwing van Vughterstraat 129-131 tot stand gekomen. Lange tijd is het woonhuis in bezit geweest van de sigarenfabrikant A.M.J. Houtman, die eind 19de eeuw een sigarenfabriek had aan de Torenstraat en een magazijn aan de Hinthamerstraat. Of dit statige woonhuis aan de Vughterstraat ook in beginsel voor hem gebouwd is kan niet met zekerheid gezegd worden.Hoewel het pand in uiterlijke verschijningsvorm nog in goede en oorspronkelijke staat lijkt te verkeren, is er in de tweede helft van de 20ste eeuw toch het nodige aan gewijzigd. Deze wijzigingen betreffen vooral het interieur. In 1964 is de indeling van de verdiepingen aangepakt. Tijdens deze werkzaamheden werden er doorbraken gemaakt in scheidingsmuren op de verdieping en werd de verdiepingsbalklaag vernieuwd. Op de zolderverdieping werd een nieuwe indeling gerealiseerd. Tevens werd de gevelindeling van de achtergevel gewijzigd en werd de serre tegen de achtergevel verwijderd. In 1987 werd de complete indeling van de begane grond gewijzigd. Hierbij werd de overbouwde gang/steeg links in het pand bij de indeling van de begane grond getrokken. Bovendien werden de ruimtes links en rechts van de centrale gang verbouwd tot winkelruimtes met rechts en links in de voorgevel een toegang. Hiervoor werd het rechter venster op de begane grond gewijzigd in een ingang. Tegen de achtergevel werd een éénlaags aanbouw gerealiseerd. Mogelijk is tijdens deze verbouwing in 1987-1988 ook het oorspronkelijke balkon in het middenrisaliet van de voorgevel verwijderd. Ligging:Het pand ligt aan de noordwestelijke zijde van de Vughterstraat, rechts naast het hoekpand Vughterstraat/Achter de Boogaart, en wordt aan de linker kant begrensd door een overbouwde (voormalige) steeg. Het gebouw dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw en kenmerkt de bebouwing in dit deel van de Vughterstraat die grotendeels tot stand kwam na de sloop van de Vughterbinnenpoort begin 19de eeuw. Het pand ligt op een uitgestrekt perceel, samen met bebouwing aan Achter de Boogaard en loopt door tot aan de Westwal. De gevel is onderdeel van een gevelwand met voornamelijk 19de-eeuwse lijstgevels. Sommige van deze panden aan de Vughterstraat hebben een oudere, soms zelfs middeleeuwse, kern. Door de eeuwen heen is de Vughterstraat, die in opzet een stadsuitbreiding uit de 14de eeuw is en vanuit het zuiden van ’s-Hertogenbosch naar de Markt loopt, een belangrijke uitvalsweg geweest met grote economische activiteiten. Hierdoor is de hoofdbebouwing aan deze straat door de tijd heen sterk gewijzigd en vernieuwd.BeschrijvingAlgemeen (hoofdvorm, kap):Het pand heeft een enigszins ruitvormige (oorspronkelijke) plattegrond en is eind jaren tachtig van de 20ste eeuw aan de achterzijde uitgebreid met een éénlaags aanbouw. Het geheel bestaat uit een begane grond, een eerste verdieping en een zolderverdieping onder een mansardedak met de nok haaks op de voorgevel en gesmoorde pannen. In het dakvlak aan de voorzijde en achterzijde zijn dakkapellen geplaatst. | 2 |
Voorgevel:De vijf vensterassen brede voorgevel is gepleisterd. De hoekpilasters zijn geblokt en de pilasters die de centrale vensteras omlijsten zijn voorzien van cannelures. Het geheel heeft een fraaie hardstenen basement met hardstenen treden voor de ingangen. De begane grond telt drie ingangen met bovenlicht waarvan de rechter oorspronkelijk een venster was. Dit venster is tijdens de verbouwing in 1987-1988 gewijzigd in een toegang. Deze is identiek aan de toegang links in de gevel. De huidige deuren in deze winkeltoegangen zijn niet oorspronkelijk. Dit geldt wel voor de invulling van de centraal in de gevel gelegen toegang tot de woningen op de verdieping. Deze bevat fraaie dubbele paneeldeuren met lichtpaneel en een bovenlicht met roede. Boven deze ingang een hoofdgestel, waarboven oorspronkelijk een balkon gesitueerd was.Aan weerszijden van deze centrale toegang een venster met kozijn met een kwart hol profilering en vernieuwde schuiframen. Boven alle gevelopeningen (met uitzondering van de centrale ingang) zijn in de imitatiestrek drie diamantkoppen aangebracht. Een cordonlijst vormt visueel de scheiding tussen de begane grond en de verdieping. De vijf vensters op de verdieping hebben een getoogde en geprofileerde omlijsting met een fraaie kuif en florale stucornamenten. De kozijnen en draairamen van de twee linker vensters zijn vernieuwd, terwijl de drie overige vensters kozijnen hebben met een kwart hol profilering en naar binnen draaiende dubbele ramen met bovenlicht. Alle vensters op de verdieping hebben een hardstenen lekdorpel. De gevel wordt afgesloten door een hoofdgestel met velden en geornamenteerde consoles in het fries en een kroonlijst. Zijgevels:Het pand wordt aan beide kanten begrensd door bebouwing.Achtergevel:Van de gepleisterde achtergevel is vanaf de openbare weg slechts een klein deel van de verdieping zichtbaar. Deze gevel is in 1964 ingrijpend veranderd. Van deze indeling resteren nog de vensters met draairamen en bovenlicht op de verdieping, met uitzondering van de centrale gevelopening: dit venster is gewijzigd in een dakterrastoegang. Tijdens de verbouwing in 1987-1988 is ten behoeve van de nieuwe aanbouw de indeling van de achtergevel gewijzigd en zijn er twee grote doorbraken gemaakt (tekeningen 1987). De gevel wordt afgesloten door een bakgoot op klossen. | 3 |
Ruimtelijke indeling:Op tekeningen uit 1987 is de nieuwe indeling van het pand als volgt weergegeven: de oude overbouwde doorgang/steeg (afgesloten met een deur/poort) naar het achterterrein is verwijderd. Aan weerszijden van de centraal in het pand gelegen gang zijn de winkelruimtes. Deze hebben een eigen ontsluiting in de voorgevel. Achter in de gang is de trap naar de verdieping. Deze lag voor de verbouwing in 1987 links in het pand, tussen de voor- en achterkamer. Van dit voormalige trappenhuis resteert op de verdieping nog de trap naar de zolderverdieping. Op de verdieping zijn de woonvertrekken. Tegen de achtergevel is een tweede opgang naar de zolderverdieping. De stookplaatsen zijn tegen de linker en rechter zijmuur gesitueerd.Constructies:Uit tekeningen (1964, 1987) valt op te maken dat het pand enkelvoudige balklagen heeft. De verdiepingsbalklaag is tijdens de verbouwing in 1964 vernieuwd. De kapconstructie dateert nog uit de bouwtijd.Over de zijmuren is geen documentatie voorhanden. Waarschijnlijk heeft het pand gemeenschappelijke zijmuren met de buurpanden. Interieurelementen:Over eventuele waardevolle interieurelementen is geen documentatie voorhanden.Erf, bijgebouwen, diversen:Achter het pand was een relatief grote ommuurde tuin. Tegen de achtergevel is in 1987 een éénlaags aanbouw geplaatst waardoor deze tuin gereduceerd is tot een ondiepe binnenplaats. | 4 |
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst1. Architectonische en stedenbouwkundige waardenAls woonhuis uit het derde kwart van de 19e eeuw, gelegen op de voormalige plaats van de in het begin 19de eeuw gesloopte Vughterbinnenpoort met aangrenzende stadsmuur uit de 14de eeuw, heeft het pand stedenbouwkundige waarde. Tevens is de aanwezigheid van het oude (voormalige) steegje links van het pand van belang. Daarnaast is het is een goed en in uiterlijke verschijningsvorm gaaf voorbeeld van statige 19de-eeuwse woonhuis-architectuur met een fraaie pilastergevel, waardoor er sprake is van een architectonische waarde. Met zijn opvallende detaillering heeft het pand een beeldbepalende rol binnen deze gevelwand aan de Vughterstraat.2. Bouw- en/of kunsthistorische waardenDe fraai vormgegeven voorgevel met pilasters, vensteromlijstingen en hoofdgestel geven het pand een kunsthistorische waarde. Daarnaast heeft het object een bouwhistorische en archeologische waarde vanwege de ligging op de voormalige plaats van de Vughterbinnenpoort en de aangrenzende stadsmuur uit de 14de eeuw.3. Cultuurhistorische waardenHet hoekpand is kenmerkend voor de vernieuwing van de bebouwing op en rond de plaats van de voormalige, en de voor de geschiedenis van Den Bosch zo belangrijke, Vughterbinnenpoort. Hierdoor heeft het pand cultuurhistorische waarde. Daarnaast is het van belang als voormalig woonhuis van de Bossche sigarenfabrikant A.M.J. Houtman.Het object Vughterstraat 129-131, bestaande uit een gaaf 19de-eeuws herenhuis, gesitueerd direct achter de in het begin van de 19de eeuw gesloopte Vughterbinnenpoort, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch. | 5 |
Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch (AEH)
Mosmans
Vuchterstraat - Vuchterdijk
Houtman
| 57 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Artikelen
| 1910 |
De VughterbinnenpoortAan het einde der Vughterstraat tusschen de huizen, genummerd Vughterdijk 2 en 4 eenerzijds en Vughterstraat 125 en 127 en Vughterdijk 1 anderzijds 2.
A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch I (1910) 305
|
Adresboeken
Vughterstraat 131
Vughterdijk H ongen. (????)
Vughterdijk 3 (1909)
| 1910 | A.M.J. Houtman (sigarenfabrikant) |
| 1928 | Kantoor Sigarenfabr. Houtman |
Vughterstraat 131 (1947)
Vughterstraat 129
Vughterdijk H 49 (????)
| 1865 | J.M. Tret (commies ter provinciale griffie) |
| 1875 | J.M. Tret (commies ter prov. griffie) |
Vughterdijk H 52 (1880)
| 1893 | Gebr. Houtman |
| 1908 | Gebrs. Houtman (sigarenfabrikanten) |
Vughterdijk 1 (1909)
| 1910 | A.M.J. Houtman (sigarenfabrikant) |
| 1928 | A.H.J.M. Houtman |
| 1943 | H.E.P.W. Cornelisse (ass. accountant) - wed. A.M.M. Goossens-van Hest - A.J.C.M. Hollak (corresp. warenhuis) |
Vughterstraat 129 (1947)
Bossche Encyclopedie |